Azerbaycan

XX yy`ın istenilen devrinde Azerbaycan hukumetinin Azerbaycan`ın diğer bölgeleri ile kıyasladığımız zaman bu konuda Yukarı Karabağ`a büyük ilgi gösterildiğinin şahidi  oluruz. Yukarı Karabağ`ın ermeni rehberlerinin  bölgede Azerilerin olduğu köylere karşı kasten  kayıtsız ve duyarsız yaklaştıkları  görülmüştür. 

1950-1960` lı yıllarında Azerbaycan SSC`nin DKÖV`nin medeni  kuruculuk kültürel yapılanma tarihini gözden geçirtmekle bir daha yukarıda yazılanların doğru olduğuna emin oluruz. Bu devirde eğitim alanında karşıda duran en böyük görev-halk eğitim sistemlerinin maddi-eğitim altyapısını güçlendirmek, okulları öğretmen personeli ile sağlamak, eğitim-öğretim sistemini sağlamlaştırmak ve eğitim düzeyini yükseltmek için bazı işlerin uygulanması belirlendi. DKÖV eğitim şubesinin 24 Mart 1965 yıl tarihli `DKÖV`nin okullarını öğretmen personeli ile sağlamak ve halk eğitim sisteminin maddi-eğitim altyapısını güçlendirmek önlemleri hakkında` karar verdi.  Tekce 1965 yılında  Azerbaycan hukumeti tarafından DKÖV`nin halk eğitim kurumlarının  onarımı için 181 bin manat, okulların  teknik eğitim malzemeleri için  70 bin manat, laboratuvar ve kütüphaneler için 82 bin manat ayrılmıştır.  Sonrakı  devirlerde  Azerbaycan hukumeti DKÖV`de eğitimin gelişmesi için paranın değerini daha da artırdı.  Böğle ki 1930 yılında  bu değer %38.5, 1950 yılında % 63.7 (4078) olmuştur.  1967/1968 eğitim-öğretim yılında  ayrılan paranın değeri iki defa çok artarak 9 bilyon 625 bin manata ulaştı.  Bu Nahçivan Özerk Cumhuriyeti eğitimine ayrılmış  paradan %25 çoktu.  Sonuçta  bölgede  eğitim kurumlarının  şebekesi giderek  büyüyür, öğrencilerin sayısı artırdı.  Bu yıllarda  öğretmenlerin sayısı 1696`dan 3030`a dek arttı, öğrencilerin sayısı ise 40766`dan 36974`e düştü. 

1941-1961 yılları arasında Nahçivan Özerk Cumhuriyeti`nde okulların sayısı 196`dan 198`e, öğretmenlerin sayısı 1039`dan 2018`e ulaştı.  Bu yıllarda  Nahçivan`da 2 okul, Bakü`de 8 okul yapılmıştırsa, DKÖV`de 10 okul halkın kullanımına verildi.  1960-1961 öğitim-öğretim yıllarında Azerbaycan`da  30 sekizyıllık okul yapılmıştır ki,  bundan  13`ü Nahçivan ÖSSCC, 24`ü  DKÖV`nin payına düşmüştü.  Bu eğitim yılında DKÖV`de her okul için 13 öğretmen düşürdüse Nahçivan ÖC`de  bu sayı 11 idi.  Ayrıca bütün cumhuriyet üzere bu sayı 11`e eşitti.  Nedense  yeni inşa edilmiş okulların yerleştiği bütün arazilerin ermenilerin yaşadığı köylerde olduğu arşiv belgelerinde de görülmüştür. DKÖV`de  bütün mahkeme işleri, ermeni okulllarında ve büro işlerinde ermenice kullanılırdı.  Hatta  DKÖV resmi dairelerinde çalışan Azerielr bile burada ermenice konuşmalıydılar, çünkü resmi belgeleri, toplantıda yapılan konuşmalar ve s. Ermenci yapılırdı.  Her tarafta ermeni  daşnaklar tarafından bilniçli şekilde Azerice sıkıştırılır, tarih, edebiyat hafızalardan silinirdi. 

1970 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti`nde 172 okulöncesi müesseseler,  piyoner ve öğrenciler kampları, genç teknikler, doğa istasyonları, park ve spor okulları yapılmıştır ki bunuda 27 DKÖV ve 12`i NahçivanÖC`nin hesabında idi. 

DKÖV`deki öğretmenler  cumhuriyet ve Bakü öğretmenleri yetiştirme enstitüsülerinde  bilim ve  yöntemsel  bilim dalında uzmanlık eğitimi görüyorlardı. DKÖV`de 1940 yılı ile  kıyaslarsak 1961 yılında  yüksek eğitim görmüş  öğretmenelrin  sayısı  2 kez artarak  1094 `e ulaşmıştır ki, bu da öğretmnelerin genel sayısının %41` i iid.  Nahçivan ÖC`de  bütün öğretmenelrin %29.9`u yüksek eğitimli kişiler idi (597 kişi).  Bu durum Azerbaycan hukumetinin DKÖV`ne karşı göstermiş olduğu ilginin sonucu gibi değerlendirilmeli.  Bütün cumhuriyet üzere bu sayı %38.9 civarında idi.

XX y.y`ın 50-60`lı yıllaırnda DKÖV`de eğitim konusunda bazı değişiklikler yapıldı. VIII-X sınıflarda  haftada bir defa  ermeni dilinin geçirilmesine 1 ders saati ayrıldı. Rusça ve ermeniceye büyük önem verilir, Rus dili öğretmenleri eğitilmesi hızlandırılırdı.  1950 yılından itibaren II-IX sınıflarında  Rus Dili ve Edebiyatı dersine  haftada 5-6 saat ayrılmıştır.  Ermeni ve rus edebiyatı, ayrıca Batı Avrupa edebiyatına büyük önem verilirdi. 1958-1959 eğitim-öğretim yıllarında  orta okullarda Azerbaycan Tarihi dersine haftada 1 saat ayrılsada bu ders okullarda geçirilmirdi. 1960-1961 eğitim-öğretim yılında  okul eğitim programına Toplum Bilimleri dersi de eklendi.   1949-1950 yıllarında DKÖV`de yediyıllık, 1959-1960 yıllarında ise sekizyıllık eğitim programı uygulandı.  1966 yılında orta okul eğitimi genel eğitim olarak ilan edildi.  DKÖV`de okul şebekeleri genişlendi ve 1950-1951 eğitim-öğretim yıllarında okulların sayısı savaştan önceki  durumu ötüb geçti.  Zorunlu (devamlı) sekizyıllık eğitim  sistemi uygulandı. Artık 1970-1971 yıllarında  bölgede 67 orta, , 107 sekizyıllık ve 40 ilk oklu eğitim veriyordu. Bu yıllarda öğrencilerin sayısı 40281 `e (Bundan 24452 köyde), öğretmenlerin sayısı ise 2322`ye ulaştı.  Bu yıllarda DKÖV`den teknik okullara büyük önem verilirdi.  Okullara bağlı atölyeler, köy okullarında  ise okula bağlı eğitim-deneme alanları (mesleki denemeler)  organize edildi.  Okullarda  mesleki denemenin uygulanması ile vilayette binlerce  eğitimli uzman hazırlanmıştır. Araştırmalar sonucu XX y.y.`ın 50-60`lı yıllarında DKÖV`nin ipek fabrikası, elektroteknik ürünler fabrikası, ayakkabı fabrikası ve diğer üretim müesseselerinin ürettikleri ürünler eskisinden daha  kaliteli idi.  Bu o demek ki fabrikalara yüksek teknik ve genel eğitim hazırlığı olan personeller gelmişti. Teknik mesleki okullardan mezun olan  gençler bazı partik bilgiler kazanmışlar. Buna örnek olarak Hankendi meslek okuluundan halk ekonomisi için (üretim, inşaat)  3 binden fazla  farklı  kalifiye işçi hazırlandığını göstere biliriz. 

DKÖV`de orta okuldan mezun olanların her 3`den biri  Azerbaycan, Ermenistan, Moskova, Leningrad, Kiyev, Minsk, Riga, Taşkent üniversite ve enstitülerinde devam etdiriyorlardı.  70`li yılların sonunda DKÖV halk ekonomisinde  çalışan uzmanların  sayısı 8 binden fazla idi.

II Dünya Savaşı sonrası Azerbaycan`ın her yerinde, ayrıca DKÖV`de yüksek eğitim (üniversite, enstitü eğitimi)  giderek daha da gelişmeye başladı.  1938 yılında  Hankendi Öğretmenler Enstitüsü`nün  kuurlması vilayet okullarının  üniversite ve enstitü mezunu olan öğretmenlerle  sağlanmasında büyük  katkıda bulundu.  açıldığu ilk günlerde 15 öğretmen, 150 öğrencisi olan enstitüde 1950 yılında 3 bölümü oluşturuldu. 1940-1950 yıllarında bu enstitüde öğrencilerin sayısı 450, öğretmenlerin sayısı  60`a ulaşmıştır.  Burada Ermeni Dili ve Edebiyatı, Rus Dili ve Edebiyatı, Fizik, Matematik, Doğa Bilimleri, Coğrafya Bölümleri kurulmuştur. Sonrakı yıllarda enstitüde yeni fakülteler (İlkokul Öğretmenliği, Teknik Bilimler) açıldı. 1970 yılında Hankendi Öğretmenler Enstitüsü öğretmenleri ve  öğrencilerinin sayısı 1950 yılına oranla 2 kez arttı.

XXy.y`ın 50-60`lı yıllarında orta okulların sayısı da arttı. Bu okullarda sanayi, inşaat, ulaştırma ve tarım işleri üzere uzmanlar eğitilirdi.  1927 yılında DKÖV`de 436 öğrencisi olan  2 teknik okul  vardırsa , 1949 yılında  teknik okulların sayııs 4, öğrencilerin sayısı ise 879`a ulaştı.  60`lı yıllarında vilayette daha bir teknik okul kurulmuş, 1970 ylında bu okulun öğrencilerinin sayısı 2357, mezunların sayısı ise 390 olmuştur. 

DKÖV okullarının  öğretmenlerle sağlanmasında Şuşa Medeni Maarif Okulu büyük katkıda bulunmuştur. Bu eğitim kurumu önce (1921 yılında)  Şuşa Öğretmenler Seminarı olarak kurulmuş ve daha sonralar (1931 yılında)  Pedagoji Teknikokul adlanmıştır. 1927-1928 yıl tarihleri arasında  teknikokulda  Ermeni Dili ve Edebiyatı Bölümü açıldı.  1931 yılından Şuşa Medeni Maarif Okulu adlanan teknikokula 1938 yılında Meşedi Bey Azizbeyov  adı verildi.  Teknikokulda  ilkokul öğretmenleri, kütüphane  ve medeni maarif (kültürel-eğitimsel) personelleri,  piyoner grup başkanları eğitilirdi. XX y.y`ın 70`li yıllarında bu okulda 500 öğrenci ve 60 öğretmen vardı. Sözkonusu devirde Hankendi ve Şuşa Kend Teserrüfatı Tehnikumu ( Şuşa Tarım Teknikokulu), Hankendi`nde tıp, müzik  ve inşaat meslek okulları vardı. 

1969 yılından okulara bağlı işçi, ortaklaşa çiftlikci ve ordudan terhis olunmuş kişiler için Hazırlık Sınıfları  açıldı. 

1950-1960 yıl tarihleri arasında Azerbaycan`ın diğer bölgeleri ile kıyaslamada  DKÖV`de eğitimin seviyesi  idi ve hızla ilerliyordu. Bu devirde  yediyıllık, sekizyıllık ve orta devamlı eğitime geçiş süreci başlatıldı.  Yüksek eğitime büyük önem verilmeye başlandı ve DKÖV`de farklı eğitimli  ermeni, rus ve diğer  milletlerden olan personellerin sayısı arttı. Aynı zamanda  bu personellerin  yerleştirilmesine `Uluslararası` adı altında özellikle önem verilirdi.  Vilayetin yönetim dairelerinde Azeri olmayanların yerleştirilmesi Sovyetler Birliği`nin  bölgede  giderek daha da güçlenmesine zemin oluşturuyordu.  Ister merkezde (SSCB) isterse de DKÖV`de eğitim dairelerinde çalışan ve Azeri olmayanlar `Azerice İle Eğitimin Geleceğinin Olmadığı` iddiası ile uyguladıkları çalışmalar sonucu DKÖV`de Azeri köylerinde eğitim çalışmalarıne ağır darbe indirmişler. Bunun dışında Azerilerin olduğu köylere kayıtsız  kalmaları bu köylerin suni (yapay) şekilde boşaltılması için ortam sağladı.