Azerbaycan

  

Azerbaycan Cumhuriyetinde merkeze bağlı şehirdir. İdari kapsamına Hankendi şehri ve Kerkicahan kasabası girer. Nüfusu 53.100’dür (2008). Hankendi Esgeran ilçesinin idari çevresine aittir.
Sovyet hakimiyeti kurulduktan sonra 7 Temmuz 1923 yılında “Dağlık Karabağ Özerk Vilayetinin Kurulmasına Dair” kanun kabul edilmiştir. Bu kanunla Hankendi şehri vilayetin merkezi oldu. Kısa süre şehir Stepan Şaumyan’ın adıyla “Stepanakert” adlandırıldı.
1991’den Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin kararıyla bu haksızlık ortadan kaldırılarak şehrin önceki adı “Hankendi” olarak değiştirildi.
Hankendi diğer Azerbaycan şehirlerine nazaran daha gençti. Arşiv belgelerine bağımsız bir Azerbaycan devleti olan Karabağ Hanlığı döneminde, yani 18. yüzyıl sonlarında burası hanların dinlenme yeri olarak kurulmuştur. Burası, uygun koşulları dikkate alınarak hanlığın başkenti olmuş Penahabad’dan (bugünkü Şuşa) 10 kilometre mesafede inşa edilmiştir. Bu şehir inşa edilirken hanlığın diğer şehir ve köylerine - Ağdam, Hocalı, Malıbeyli, Kerkicahan ve diğerlerine yakınlığı da dikkate alınmıştır. Diğer iskan birimlerinde de oranın yerli halkı – Azerbaycanlılar yaşıyordu. İlk yıllarda Hankendi’de sadece han ve yakınları yaşıyordu. O yüzden de halk arasında “ Hanın kenti” (yani köyü) olarak tanınmıştır. Kısa süre sonra burası Hankedi olarak adlandırılmaya başlamıştır.
Karabağ’ın Rusya tarafından işgali diğer bölgeler gibi Hankendi’nin de kaderini ciddi surette etkilemiştir. Buranın da demografik yapısı dağıtılmıştır. 1813 yılında Hankendi’de Ermeni ve Rus yaşamazken 1847 yılında burada 80 Ermeni, 52 Rus hanesi ve ayrıca bir kilise vardı. Rus işgalinden sonra Rus Ordusunun Kafkasya Süvari Kolordusunun karargahı ve kışlaları buraya yerleşmiştir. Ermeniler ve Rus subayları burayı “karargah” adlandırsalar da, 1847 yılında Rusya haritalarında kasabanın resmi adı Hankendi olarak geçmiştir. Rus işgali sonrası buraya İran’dan göç ettirilmiş Ermeniler yerleştirilmiştir. Ayrıca verdikleri “güvene” göre buraya yerleşmiş Ermeniler Çar ordusu askeri birliklerinde de devlet kurumlarında iş alınmışlar. 1900 yılında Hankendi’de ahali sayısı üç bin idi. –Burada iki sınıftan ibaret bir okul da açılmıştır. Hedefi belli politikalar sonucunda geçen yüzyılın başlarında Hankendi’de Ermeni ve Rus nüfusun sayısı bir hayli artmıştır. Bununla birlikte şehirde çok sayıda han neslinden olan kişiler, Azerbaycanlı aydınlar, musikiciler ve sanatkarlar yaşamıştır. Dışlama politikasına rağmen onlar Hankendi’de söz sahibi insanlar idi.
1918-1920 yıllarında bağımsız Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hükümetinin siyaseti ve Azerbaycan Ordusunun operasyonları sayesinde Dağlık Karabağ ve Hankendi’ye yönelik iddialar bertaraf edilmiştir.
1988 yılı eylül ayında Ermeniler Hankendi şehrinde yaşamış Azerbaycanlıların tümünü şehirden kovmuşlar. 26 Aralık 1991 yılında Hankendi tamamen işgal olunmuş ve halen Ermenilerin kontrolündedir. Ermenistan Cumhuriyetinin bugünkü cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, eski cumhurbaşkanı Robert Köçeryan ve Karabağ münakişesinin alevlenmesinde “önemli rol” oynamış milliyetçi yazar Zori Balayan da Hankendinin sakinleri ve Azerbaycan vatandaşı idiler.