Azerbaycan

Penaheli Han Karabağ Hanlığının kurucusudur. 1747’de Nadir Şahın ölümünden sonra Penahali Han hakimiyetin merkezleştirilmesine karşı koyan yerli emirler ve meliklerle mücadele sonucunda Karabağ hanlığını kurmuştur. 1750’de kayalıklarla çevrili sık ormanda Penahali Hanın şerefine Penahabad, daha sonra Şuşa adlandırılan kale şehrin temelini atmıştır.

Mirze Ali Mehemmedağa Şuşa’da doğmuştur. Mirze Ali Mehemmedağa Karabağ Hanı İbrahim Hanın veziri idi. Onun Karabağ hanlığının kuruluşunda, dışişleri alanında önemli hizmetleri olmuştur. O Karabağ hanlığıyla diğer hanlıkların ve bölge devletleriyle ilişkilerin kurulmasında hanlığı temsil etmiştir. O ayrıca hanın özel elçisi idi.

İbrahimhalil Han Cavanşir Karabağ hanı, general idi. İkinci Karabağ hanıdır.

Karabağ hanlığı İbrahimhalil Han döneminde hızla gelişmiştir. Şuşa’da ilim, kültür ve sanat adamlarından ibaret aydın kesim de onun döneminde oluşmuş, şehirde inşaat ve bayındırlık faaliyetleri hız kazanmış, han sarayları, konutla, kale duvarları inşa edilmiş, yeni okullar açılmıştır.

Ebdülhüseyn Bey Hacıbeyov Şuşa şehrinde doğmuştur. Hurşidbanu Natevan’ın dargası olmuştur. H.Natevan’ın sarayında hizmet etmiş, onun Kebirli yöresindeki mülkünün mali işlerinden sorumlu olmuştur.

Ağa han Karabaği (Mirze Memmedbağır oğlu) Şuşa şehrinde doğmuştur. O, ilk eğitimini molla yanında almıştır. A.Karabaği kaza okulunu bitirdikten sonra İran’a taşınmış ve Gacar şahlarına hizmet etmiştir. Şahdan “han” unvanı almıştır. İran’ın ve Güney Azerbaycan’ın siyasi yaşamında önemli rol oynamıştır.

Behram Bey Ahundov Şuşa’da doğmuştur. Azerbaycan milli bağımsızlık mücadelesine katılmıştır. O, 1893-1895 yıllarında Fransa’da doğa bilimleri ve tıp alanında eğitim almıştır. -20. yüzyılın başlarında Bakü’nün siyasi hayatında faal rol almıştır. B.Ahundov Azerbaycan Halk Cumhuriyeti döneminde (1918-1920) parlamento üyesi olmuş, tarafsızlar grubunda temsil edilmiştir.

Behram Bey Vezirov Şuşa’da doğmuştur. Azerbaycan milli bağımsızlık hareketine katılmıştır.  O, Bakü “reel okulu”nu bitirmiş, St.Petersburg Ormancılık Okuluna dahil olmuştur. B.Vezirov bu okulu bitirdikten sonra  orman ziraat mühendisi mesleğini kazanmıştır. Gah bölgesinde orman memuru olarak çalışmıştır. Azerbaycan Milli Şurasının “Azerbaycan Meclisi-Mebusanın Tesisine İlişkin Kanun”la (19 Kasım 1918) “İttihat” Partisinden milletvekili seçilmiştir. Parlamentoda “İttihat” grubunda yer almıştır. 

Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin kurucularından biri Cavad Bey Melik-Yeganov Hocevend ilçesinin Tuğ kendinde doğmuştur. O, Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin tanınmış devlet adamı, Sendikalar Birliğinin kurucularından biri idi. Melik-Yeganov parlamento üyesi, Müslüman İşçileri Sendikasının kurucusu olmuştur.

Ceyhun Bey Hacibeyli Şuşa’da doğmuştur. Devlet adamı, dilbilimcisi, tarihçi, gazeteci ve çevirmen idi. C. Hacıbeyli hayırsever milyoncu Murtuza Muhtarov’un maddi desteği ile Petersburg’da hukuk fakültesine dahil olmuş (1900), oradan Paris’e giderek, Sorbonne  Üniversitesinde eğitimine devam etmiştir. Paris Barış Konferansına (1919-1920) katılmak için Azerbaycan Halk Cumhuriyeti delegasyonunda danışman olarak görev almıştır. 1920’de Azerbaycan’ın Rusya tarafından   işgalinden sonra Azerbaycan’a döne dönememiş, Paris’te yaşamak zorunda kalmıştır. Paris’te Azerbaycan kültürünün tanıtılması yönünde büyük çaba sarf etmiştir.

Ebdülkerim Bey Mehmandarov Şuşa’da doğmuştur. O hekim, dahili hastalıklar uzmanı ve  cerrah idi. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti döneminde (1918-1920) E.Mehmandarov sağlık sektörünün gelişmesinde önemli rol almıştır. Sovyet döneminde, 1923 yılında Şuşa şehir hastanesinin başhekimi olarak çalışmıştır.

 Ahmed Bey Ağaoğlu Şuşa’da doğmuştur. O, Azerbaycan’da Türkçülük fikrinin ünlü düşünürlerinden biri idi. Devlet adamı, gazeteci, yazar, hukukçu, öüsteşrik  olarak tanınmıştır.

Fransa’da Sorbonne Üniversitesini bitirmiştir. A.Ağaoğlu burada Şark halklarının tarihini, Arapça ve Farsçayı da öğrenmiştir.

Azerbaycan Halk Cumhuriyeti döneminde (1918-1920) A.Ağaoğlu milletvekili olmuştur. 1920’de Türkiye’de  Matbuat Umum Müdürlüğü  başkanı olarak görev yapmış A.Ağaoğlu Kars bölgesinden iki kez TBMM’ne seçilmiştir.  O, Ankara Üniversitesi profesörü, aynı zamanda “Hakimiyeti-Milliye” gazetesinin genel yayın yönetmeniydi.

Emenulla Han Gacar Şuşa’da doğmuştur. General idi (1917). Azerbaycan Gacarlar hanedanı mensubudur. 

E.Gacar Azerbaycan Halk Cumhuriyeti kurulduktan sonra (1918) Savunma Bakanı Semed Bey Mehmandarov’a bir dilekçe yazarak kendi isteği ile Azerbaycan Ordusunda hizmete başlamıştır.  Nisan işgali (1920) sonrası İran’a  gitmiş, Tahran’da vefat etmiştir.

Emir Kazım Mirze Gacar Şuşa’da doğmuştur. Gacarlar neslinden olan Emir Kazım Mirze Tiflis gimnazyumunda eğitim almış, Petersburg süvari okulunu bitirmiştir. 1871 yılından Rus Ordusunun Kafkas’daki askeri birliklerinde hizmet etmiştir. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti kurulduktan sonra (1918) emekli olmasına rağmen kendisinin yeniden orduya alınması talebiyle  Savunma Bakanı Semed Bey Mehmandarov’a müracaat etmiştir. S. Mehmandarov’un 18 Aralık 1919 tarihli kararıyla Gence komutanı görevine atanmıştır.

Sovyet işgali sırasında Bolşevikler tarafından kurşuna dizilmiştir.

Haşım Bey Vezirov Şuşa’da doğmuştur. Maarif, kültür ve basın hayatının önde gelenlerinden, gazeteci, dramaturg ve çevirmen idi.  Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin kurulması öncesinde milli düşüncenin yayılması faaliyetlerine yakından katılmıştır. Milli düşüncenin yayılması yönünde yoğun propaganda faaliyetlerini sürdürmüştür.

Hudadat Bey Melik-Aslanov  Şuşa’da doğmuştur. Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin (1918-1920) tanınmış devlet adamlarından biri, milletvekili idi. Mesleği mühendislikti. H.Melik-Aslanov demiryolu mühendisi, teknik bilimler alanında ilk Azerbaycanlı profesördür.  1904 yılında St. Petersburg’da Yol Mühendisliyi Enstitüsünde yüksek eğitimini üstün başarı diplomasıyla tamamlamıştır. Azerbaycan parlamento üyesi olan H.Melik-Aslanov 1919 yılı haziran ayında Devlet Savunma Komitesi Başkanının birinci yardımcısı görevine atanmıştır.

Lütfeli Bey Behbudov Şuşa kazasının Üçoğlan köyünde doğmuştur. 1899 yılında öğrenci gösterilerinde yer aldığı için Petersburk Teknoloji Enstitüsünden uzaklaştırılmış, kısa süre sonra yeniden eğitimine devam etmiştir. L.Behbudov “Difai” Partisinin, Transkafkasya Seymi’nin (parlamento) üyesi idi (“Müsavat ve Demokratik Tarafsızlar Grubu) “Nicat” Hayır Cemiyetinin faaliyetlerinde aktif rol oynamıştır.

Lütfeli Bey Behbudov Şuşa’da Türk-Müslüman halka karşı soykırım yapan Ermeni Taşnakları tarafından öldürülmüştür.

Mirze Adıközel Bey Karabaği Şuşa şehrinde doğmuştur. Ağa Mehemmed Han Gacar’ın Karabağ’a saldırısı sırasında ailesiyle birlikte Gürcistan’a sığınmıştır. Gürcistan’da Rusların işgal ordusunda görev almıştır. Karabağ’a döndükten sonra Mehdigulu Han Cavanşir’in sarayında çalışmıştır.

Han İran’a kaçtıktan sonra  askeri komutan tarafından mahal naibi görevine  atanmıştır. M.Karabaği 1736-1828 dönemi Karabağ’daki siyasi gelişmelerden bahseden - “Karabağname” adlı tarihi eserini yazmıştır.

Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin   ilk  Savunma Bakanı Hosrov Bey Sultanov Laçın ilçesi  Kürdhacı köyünde doğmuştur. Gence gimnazyumunu bitirdikten sonra Odessa’da tıp eğitimi almıştır.

H.Sultanov 28 Mayıs 1918 yılında Tiflis’te Azerbaycan Milli Şurası adına Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin ilan edildiği Beyannameye imza atan 26 siyasiden biri olmuştur.  Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin aynı günde kurulduğu birinci hükümetinde bakan  (28 Mayıs 1918-11 Haziran 1918) görevine atanmıştır. O Transkafkasya Seyminin ve Azerbaycan parlamentosunun üyesi olmuştur.

1923 yılında General Hosrov Bey Sultanov’un muhaceret  hayatı başlamıştır. O, Türkiye’de, İran’da, daha sonra Fransa ve Almanya’da yaşamış, Almanya’da Tıp Üniversitesinde profesörü olarak çalışmıştır. 1936 yılında Türkiye’ye geri dönerek Trabzonda yaşamıştır.

Mir Hasan Vezirov 1889 yılında Şuşa şehrinde doğmuştur. M.Vezirov devlet adamı, 26 Bakü komiserinden biri idi.

Şuşa “reel okulu”nda okumuştur. 1915  yılında Kiev Ticaret Enstitüsüne dahil olmuştur. M.Vezirov Bakü’de öğretmenlik yapmıştır. 1917 yılı başlarında devrim komitesi tarafından Şuşa’ya görevlendirilmişti.  Birkaç ay Şuşa’da devrim faaliyetleriyle uğraştıktan sonra Bakü’ye geri dönmüştür. 1917 yılında kurulmuş Bakü Kommunası hükümetinde  Halk Toprak Komiseri görevine atanmıştır.

Neriman Bey Nerimanbeyli Şuşa’da doğmuştur. Azerbaycan milli bağımsızlık hareketinde aktif rol oynamıştır. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti parlamentosu üyesi, devlet adamı idi. Ailesi İrevan’a göç ettiği için orta eğitimini İrevan gimnazyumunda almıştır.  Moskova Üniversitesi fizik ve matematik bölümünde, daha sonra Harkiv Üniversitesi hukuk fakültesinde eğitim almıştır. 1937 yılında Stalin’in tasfiye politikaları döneminde öldürülmüştür.

Süleyman Vezirov Şuşa’da eğitim almıştır. 

S.Vezirov 1928-1932 yıllarında Azerbaycan Politeknik Enstitüsünde maden fakültesinde okumştur.. S.Vezirov yüksek ihtisaslı bir mühendis olarak Pirallahı, Lök-batan, Karaçuhur petrol yataklarında çalışmıştır. O, 1954 yılında ilk Petrol Sanayisi Bakanı olarak görev yapmıştır.

S.Vezirov 1958 yılında Azerbaycan SSC Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı görevinde çalışmıştır. 1959 yılında Azerbaycan SSC Halk ekonomi Konseyinin Başkanı görevine atanmıştır. Döneminin “bir numaralı petrolcüsü” olarak tanınmıştır.

Aslan Vezirov Berde ilçesinin Zümürhaç köyünde doğmuştur. O 1927 yılında Transkafkasya Askeri Hazırlık Okulunu bitirmiştir. 1928-30’lu yıllarda St. Petersburg ve Moskova askeri mühendislik  okullarında okumuştur. İkinci Dünya Savaşı gazisidir.  1945 yılında Sovyetler Birliği Kahramanı adını almıştır. 1965’den hayatının sonuna dek Azerbaycan Cumhuriyeti Savaş Gazileri Komitesinin başkanı görevinde çalışmıştır.  A.Vezirov Tüm-Birlik Savaş  Gazileri Komitesinin Bakü şubesinin başkanlığını yürütmüştür.

Helil Memmedov Şuşa şehrinde doğmuştur. İkinci Dünya Savaşına katılmıştır. Sovyetler Birliği Kahramanı unvanını almıştır.

H.Memmedov 1957-1965 yıllarında Azerbaycan SSC İçişleri Bakan yardımcısı ve bakanı görevlerinde çalışmıştır. H.Memmedov daha sonra Azerbaycan SSC Bakanlar Kurulunda şube müdürü, Azerbaycan SSC Bakanlar Kuruluna bağlı Beden Eğitimi ve Spor Komitesinin başkanı olmuştur. Komünist Partisi Merkezi Komitesinin üyesi, Azerbaycan SSC Yüksek Sovyetinin vekili olmuştur.  H.Memmedov “Kırmızı Bayrak”, “Aleksandr Nevski”, “Kırmızı Emek Bayrağı”, “Kırmızı Yıldız”, “Şeref Madalyası”yla ödüllendirilmiştir.

Nizami Behmenov  Şuşa’da doğmuştur. Önceler inşaat alanında çalışmıştır. “Azerbaycan Cumhuriyeti Dağlık Karabağ Bölgesi Azerbaycanlılar Topluluğu” sivil toplum örgütü başkanı olmuştur.

N.Behmenov 1992’den hayatının sonuna dek Şuşa İlçe Yürütme Hakimiyeti Başkanı (kaymakam) görevinde çalışmıştır. 2008 yılında “Şöhret” madalyasıyla ödüllendirilmiştir.