Azerbaycan

Karabağ toprağı hem de Azerbaycan milli kültürünün, sanatının beşiğidir.
Karabağ açıklaması sanatı XVIII-XIX yüzyıllarda yeni Karabağ hanlığının teşekkül bularak geliştiği dönemde oluşmuş, kendine özgü motivi, sanat tarif araçları ile farklılık kazanmışdır ve birkaç alanları kuşatarak gelişmeye başlamıştır. Dekoratif tasviri sanatın halıcılıq, kuyumculuk, inşa etme gibi alanlarında Karabağ sanatçılarının yarattığı sanat incileri bugün de kendi güzelliğini, sanat değerini koruyup barındırmaktadır. Dünya muzeylərinin süsü olan Karabağ halıları ince, zarif kuyumculuk örnekleri sanatseverleri, asıl güzelliği değerlendirmeyi bilenleri hayran bırakıyor.
Karabağ'da ressamlık tasviri sanatın önemli kollarından biridir. Bu resimle okulunun yapımında X. Natavan, M.Nevvab vb müstesna yeri olmuştur.

Xurşidbanu Natavan Mehdigulu Han kızı (1832-1897) verilen bilgilere göre ilk eğitimini ve resme olan hevesini halası Gövhər hanımdan almıştır. Belli ki, Hurşidbanu Natavan düzenli olarak resim sanatı ile meşğul olmuştur.Araştırmalar gösteriyor ki, o, hatta Tiflis'te oğlu Mehdiqulu Han'ın yanında olurken, boş vakitlerini Kür (Kura) kıyılarında geçirir, doğrudan naturadan doğanın güzelliğini yansıtan gül-çiçek, manzara levhalarını yaparmış. Çağdaşları Han kızının resim eserlerini yüksek değerlendirmişlerdir.
Böylece, ileri görüşlülüğü ve halkını içtenlikle seven Natavan Azerbaycan Edebiyatı tarihinde kendine mahsus konuma sahip şaire olmakla birlikte, hem de zarif ruhlu ressamdı. 1886 yılında düzenlenen, bugüne kirni Milli İlimler Akademisinin Elyazmalar Enstitüsü'nde korunup saklanan "Gül defteri" işte Xurşudbanu Natavanın zengin emeğinin meyvesidir.Albümde Natavanın farklı zamanlarda çektiği gül-çiçek, kuş resimleri ve ornamentleri yanı birkaç manzara vardır.
Henüz 1858 yılında Natavan kendi eliyle hazırladığı bir boncuklu tirmeni Bakü'ye gelen ünlü Fransız yazarı Aleksandr Duma hediye vermiştir. El işinin inceliğine hayran olan Düma onu "en değerli hediye" adlandırmıştır.
Natavanın sanatı ulusal geleneksel Doğu minyatür sanatı ile Batı Avrupa ressamlık okulunun ilginç sentezinin göstergesidir. Onun el işleri kendi döneminde Rusya'nın çeşitli şehirlerinde gerçekleştirilen fuarlarda teşhir ettirilmiştir. 1882 yılı Ümumrusiya sergisinin Kafkasya Enstitüsü vitrininde konmuş sanat örnekleri içerisinde Han kızının (Natevanın) mahud üzerinde altın ve gümüş iplerle dokuduğu eserler özel ilgi çekmiştir. Onların düzgün ve ciddi resimleri, renklerinin vahdeti ile seçilir.

Mir Muhsin Nevvabın (1833-1919)hayat ve yaratıcılığı Karabağ hanlığının merkezi olan Şuşa şehrinde geçmiştir.Verilere göre, o zamanlar Şuşa şehri kültür ve sanatın en görkemli merkezlerinden sayılıyordu. Burada önemli şairler, müzisyenler, ressamlar, kuyumcular, sanat dikme ile uğraşan ustalar ve b. yaşayarak üst düzey sanat eserleri yaratmışlar. Bu eserlerin çoğu anda dünya muzeylərinin yaraşığına dönüşmüştür.
Şuşa'da yaşayıp yaratan sanatçıların en ilginç özelliklerinden biri ondan ibaret idi ki, onların çoğu bir sanatı yok, birkaçını mükemmel biliyorlardı. Buna en güzel örnek Mir Muhsin Nevvab.
XIX yüzyılın görkemli âlimi, şairi, ressamı olan M.M.Nevvab Azerbaycan tasviri sanatında özel öneme sahip nice sanat incisinin de yaratıcısıdır. Evindeki duvar resmlerini de beraberinde resim yapmıştı ve bu resimler yeniden yapıldıktan sonra 1991 yılında Nevvabın ev - müzesi oluşturulmuştur. Nevvab kapsamlı bilgiye ve çok hüsuslu yaratıcılığa sahip aydın sanatçı idi. Hattat ve ressam, şair ve muzisyen olan M. Nevvab ornamental duvar resimleri de çekmiş, güzel hatla yazdığı yazma nüshalarının ve özel metbeesinde litoqrafiya yöntemi ile çap ettiği kitapların illüstrasiyalarını vermiş, gül ve kuş motifleriyle, portreler yaratmıştır.

Usta Kanber Karabağlı tarafından duvarları süslü Kerimbey Mehmandarovun, Hacı Memmedovun ve İskender Rüstemovun, Sefibeyovun evlerindeki resmlerdə savaş ve av sahneleri, halk masalları ve nebati motifler avantaj teşkil ediyor.
XX yüzyılın başlarından itibaren Azerbaycan tasviri sanatı kendi gelişiminde tam yeni aşamaya girmiştir.
Kitap qrafikası alanında uzun yıllar çalışmış Emir Hacıyev, tanınmış heykeltaraş Celal Qaryağdı, dünyaca ünlü ressam İsa İbrahimov, Altay Hacıyev, üstad boyakar Nadir Ebdürrehmanov, Elturan Avalov, Ağeli İbrahimov, Elşen Hacızade, Rövşen Bayramov, Zaur Mirzeyev, Valeh Memmedov ve s. sanatçıların Azerbaycan tasviri sanatında özel bir yeri vardır.