Azerbaycan

Ermenistan tarafından başlatılmış savaş Azerbaycan’ın işgal olunmuş Dağlık Karabağ ve çevre ilçelerinin şehir ve köylerinin dağıtılmasına, aynı zamanda bölgedeki bitki ve hayvanlar aleminin mahvedilmesine ve tümüyle ekolojik dengenin bozulmasına neden olmuştur. Ermenistan’ın işgalci politikası sonucunda doğal servetler, özellikle korunana arazilerdeki ormanlar ve bitki örtüsü acımasızca mahvedilmektedir. Azerbaycan tabiatına özgü toprak örtüsü, yüzyıllık ağaçlar, şelaleler, doğal mağaralar, parklar, özgü jeolojik yapılar, paleontoloji katmanlar da mahvedilmektedir.
Biyosferin bir kısmını oluşturan ormanlar canlıların besi zincirinin oluşturur ve burada değişik bitki ve hayvan türleri yaşamaktadır. İşgal edilmiş bölgede ormanların kesilmesi toplu bir hal almıştır. 1988 yılında Ermenistan’ın «Kanaker» Alüminyum fabrikası çalışanlarına dinlenme tesisleri inşa etmek için Azerbaycan’ın yetkili mercilerinin onayını almadan, keyfi surette Karabağ’ın Tophana ormanında kıymetli ağaçları vahşice kırmaya başlamışlar. İşgal edilmiş arazilerde ormanların kesilmesi söz konusu bölgede ekolojik dengenin bozulmasına ve Güney Kafkasya bölgesinde ekolojik kazaların meydana gelmesine neden olabilir. Ormanlar sadece askeri amaçlar için değil, inşaat malzemesi, mobilya üretimi ve diğer amaçlarla askerilerin yardımıyla keserek askeri araçlarla taşınmaktadır. Gazah istikametinde, Murovdağ silsilesi boyunca, Ağdere ilçesi istikametinde Talış, Gülüstan, Baranbart ormanlarında 100 hektarlarla alanda fıstık, sakız ağacı, çam, meşe vs. yaşlı ağaçlar kesilmiştir.
Halen Ağdere ve Hankendi orman işletmelerine ait büyük alanı kapsayan verimli fıstık ormanları, Laçın ilçesinin Şelve deresindeki dekoratif odunlu iri gövdeli kırmızı meşeler, Besitçay korusundaki muhteşem çınar ve ceviz ağaçları, Kelbecer orman işletmesine ait ayı fındığı ağaçları Ermenistan tarafından seri şekilde kesilerek yurt dışına ihraç edilmektedir.

Besitçay Devlet Tabiat Korusundaki şark çınarlarının bazılarının yaşı 1200-1500 yıl arasında değişmektedir. Bu ağaçların gövdelerinin çapı 4 m, yüksekliği 54 m’den fazladır. Avrupa’da benzeri olmayan bu büyük ağaçlar işgalciler tarafından acımasıca mahvedilmektedir.
Araz meşesini bu bölgede geçici olarak iskan etmiş Ermeniler yıl boyunca yakıt olarak tüketmektedirler. Kontrol dışında kalmış, dünyada sadece bu bölgede yetişen endemik türlerin toplu şekilde doğranmasını ekolojik soykırım olarak değerlendirilebilir.
Ağdam ilçesinin Yusifcanlı iskan biriminde güney tarafı (Ağdam ilçesi temas hattı) orman ve yeşil alanlar, bağ alanları tamamen mahvedilmiştir. Novruzlu iskan biriminin kuzeydoğu tarafındaki ormanlar (Ağdam ilçesi) kesilerek Ermeni ordusuna ait araçlarla taşınmıştır.

Dünya terör ve yolsuzluğa karşı «Bank-Enformasyon» Uluslararası Strateji Araştırmalar Merkezinin raporunda şöyle geçmektedir:
1. Zengilan ilçesinin 107 ha arazisinde yerleşik koru alanı neredeyse yeryüzünden silinmiş, çınar alanları seri şeklinde İran mobilya fabrikalarına ve diğer inşaat ve sanayi tesislerine satılmıştır.
2. Ermenistan askeri birliklerinin koru alanının 42 ha bölümünde yerleştirilmesi sonucunda ağaçlar tamamen mahvedilmiştir.
3. 2000 yılında 70 çınar ağacının her biri 100 ABD dolarına Tahran valiliğine satılmıştır.
4.110 çınar ağacı kökünden sökülerek Göyçe (Sevan) gölü sahillerine ve Erivan şehri çevresine nakledilmiştir.
5. Besitçay koru alanında 1995-1997 yıllarında 89 Ermeni ve 136 Fars verem tedavisi olmuşlar.
Bu dönemde yasa dışı yol inşaatları sonucunda ormanların toplu şekilde kesilmesi, bombardımanlar ve yangınlar sonucunda, bombardımanlar ve yangınlar Gazah, Tovuz, Zengilan, Gedebey, Kelbecer, Hanlar, Gubadlı ilçelerinin ve Dağlık Karabağ Özerk Bilayeti ormanlarından 0,5 mln’den fazla ağaç ve kolları, 152 adet relik ağaç türleri, 13197,5 hektar kıymetli ağaç alanları, 665 hektar doğal rehabilitasyon ormanları, 75 hektar yapay orman malzemesi, tabiat abidesi statüsü almış 5 jeolojik yapı vahşice dağıtılmış, ticaret amacıyla kullanılmıştır. Ayrıca üzümlük alanlar da kesilmiş ve beton direkler mühendis savunma istihkamları çalışmalarında kullanılmıştır.
İşgal altındaki topraklarda, özellikle Ağdam ilçesinde Ermenistan’dan getirilmiş radyoaktif atıklar bulundurulmaktadır. Dağlık Karabağ’da 250 bin hektar ormanlık alan nükleer atıklarla kirletilmiştir.
Kelbecer ilçesinin çok geniş arazileri kapsayan yükse alp çimenleri tanınmaz hale getirilmiştir.
Bölge suları, nehirler ve kanallar sadece bu bölgenin değil çevredeki arazilerin de ekolojisinde önemli rol oynamaktadır. İşgal edilmiş arazilerden akan çayların hazırda Ermeniler tarafından değişik menşeli atıklar ve akıntılarla kirletmektedirler. Honeşen, Gar-Gar çayı, Haçınçay, Terter çayı başlangıçlarını işgal edilmiş arazilerden almaktadırlar. Bu nehirlere yaşamsal atıklar ve kirli sular akıtılır.
Nahçivan Özerk Cumhuriyetinin doğal kaynaklar ortamında önemli rol oynayan Araz nehrinin ekolojik durumu ise daha vahimdir. Ermenistan tarafından Araz nehrinin uzun yıllar kirletilmesi kıymetli balık türlerinin tükenmesine neden olmuştur. Önceler kayda alınmış 21 balık türü sayısı azalarak 10-15 yılda 16’ya inmiştir.
Zod yatağında altın imalatında insan sağlığı için çok tehlikeli olan siyanür maddesi kullanılır ve bu maddenin su ile karışımı Araz nehrine akıtılır. Bu ise Güney Kafkasya’da Ermenistan tarafından toprağın, atmosferin ve ekoloji dengenin bozulmasına neden olmaktadır.

Fuzuli ilçesinden akan Köndelençay ve Kuruçay’ın suyunu kullanmış insanların vücudunda değişik cilt hastalıklarının olduğu gözlemlenmiştir. Bunun kaynağı Ermenilerin Fuzuli ilçesinin Seyidmahmudlu ve Karahanbeyli köyleri arasında bulaşıcı hastalıklarla ilgili araştırma yapan laboratuardır.
Serseng barajının teknik bakımı yapılmazken su kullanım rejimine de uyulmamaktadır. Baraj kaza durumunda olduğu için barajdan aşağı bölgede yaşayan 400 bin insanın yaşamı tehlikededir. Bunun dışında Serseng barajı işgal edildikten bugüne kadar baraj suyu sarfiyatının %85-90’ı gereksiz dönemlerde, özellikle kış aylarında verilmektedir.
Azerbaycan Cumhuriyetinin işgal altındaki Kelbecer ilçesindeki “İstisu” üretilerek ambalajlanmaktadır. Ambalajların üzerinde ise güya bu suyun Ermenistan’ın Cermuk bölgesinde üretildiğine ve kimyasal içeriğine ilişkin Farsça yazılı etiket bulunmaktadır.
Ermeni milliyetçileri işgal edilmiş Karabağ bölgesinde narkotik maddeler üreterek burayı terör yuvasına dönüştürmüşler.
Cephe hattındaki Ağdam, Fuzuli, Cebrayıl, Terter ve Hocavend ilçelerinin arazileri Ermeni işgalcileri tarafından kasıtlı bir şekilde yakılmıştır. Yangınlar Ermenilerin denetimindeki binlerce hektar alanı kapsarken Azerbaycan’ın kontrolü altındaki arazilere de yayılarak çevreye ve canlı doğaya büyük zarar vermiştir. Yangınlar ekin ve meraları mahvederken su kaynaklarının azalmasına neden olmaktadır.