Azerbaycan

Ülkemizin ayrılmaz parçası sayılan Yukarı Karabağ`ın Azerbaycan SSC`nin boyunduruluğu altından kurtulması için  atılan  yeni adım 1998 yılının Mart ayında DKÖC`nin sosyal-ekonomik gelişiminin  daha da hızlandırılması yönünde SSCB başkanlığının aldığı önemli karar oldu.  Hiçbir objektif  dayanağa istinad etmeyen,  sahte nedenlerle  kabul edilmiş  bu kararla  Yukarı Karabağ`a  istisna haklar tanınmış,  çok sayda para ayrılmış, vilayetin  bir çok konularının  çözülmesi konusunu bakanlık, birlik ve  resmi daireler üstlenmiştir.  Toplumda böğle bir fikir yürütülürdüki, guya  Yukarı Karabağ ermenilerinin  sosyal-ekonomik  sorunları vardır ve vilayet  traım işçilerinin  günlük giderleri  ile  yeterli kadar sağlanılmadıklarından dolayı hoşnutsuzluklar yaranmıştı. Fakat  herkese belli ki Azerbaycan SSC`nin  diger bölgelerle kıyaslarsak DGÖC dinamik şekilde gelişen bölge idi. Ermeni temsilcileri Azerbaycan`da  büyük  imkan ve hak sahibi idiler.  Onlar ülkemizin çeşitli alanlarında  yüksek görevleri üstlenmişlerdir. Azerbaycan  SSC Yüksek  Kurulu`nda  29 ermeni millet vekilinin olması buna örnektir. Azerbaycan Komünist Partisi üyelerinin 61`i ermenilerden oluşuyordu. Görüldüğü gibi Azerbaycan`da  ermenilerin haklarının bozulduğu söz konusu değildr. Burada Moskova`nın Yukarı Karabağ konusundaki adaletsiz bir tutum sergilediği görülmektedir. 

SSCB Yüksek Yönetim Kurulu (Reyaset heyeti) `nun 12 Ocak 1989 tarihinde  özerk vilayette özel yönetim oluşturmak hakkındaki kararı  Yukarı Karabağ Özerk Cumhuriyeti`ni Azerbaycan`dan koparmak için merkezin  attığı sonrakı adım oldu. SSCB  Azerbaycan`ın haklarını kabaca ihlal ederek `Azerbaycan SSC`nin DKÖC`de Özel  Yönetim Kurulu`nun Oluşturulması Hakkında Karar ` imzalandı. Kararda  DKÖC müesseseleri, kurum ve kuruluşları,  şubeleri,  diğer kamu kurumları, Azerbaycan SSCB Bakanlar Kurulu onayını gözönüne alarak  SSCB Bakanlar Kurulu`nun  belirlediyi konular üzere  kurulunun yetkisine verildiği belirtilmiştir.  Bu karar  SSCB Anayasası ve  anayasa maddelerine aykırı idi.  Anayasaya göre  özerk vilayetin  direk  SSCB başkanlığı ve yönetim daireleri yetkisine verilmesi yol verilmezdir.  Anayasaya göre  özerk cumhuriyet  ve ya vilayetler  bu veya diğer  sendika cumhuriyetleri terkibindedir  ve bu yüzden ister geçici veya kalıcı olsun  bu  toprak Azerbaycan arazisidir.  (Madde 86)

Ermeni yandaşı A.İ.Volski`nin  yönetimi altında yasadışı ve Moskova `ya bağlı geçici Özel Yöneütim Kurulu (ÖYK) organize edildi ve Azrebaycan SSC`nin bütün devlet ve özel  kuurmlarının DKÖC üzere yetkileri iptal edildi. 

Tabii ki, Azrebaycan temsilcisinin bu duruma karşı  kesin itiraz etmemesi  gelecekte  yaranacak trajik ortamın  oluşmasında kendi etkisini  göstermiş oldu. Karara göre  SSCB Yüksek Yönetim Dairelerine bağlı  bu kurulun ana görevi  vilayette  ortamın sağlamlaştırılması, vatandaşların güvenliğinin  sağlanması,  tüm kurum ve kuruluşların devamlı çalışmasının sağlanması, ticaret, günlük yaşam ve tıp hizmetin düzenlenmesinden  oluşuyor.  

17 Ocak 1989 yıl tarihinde SSCB Bakanlar Kurulu başkanı N.İ. Rıjkov konuşmalarının birinde verilen kararın  merkezin  her iki cumhuriyete destek verdiğini ifade etmiş ve bu kararın pratik olarak uluslararası anlaşmazlıkların  çözülmesinde büyük önem taşıyor. SSCB  yönetimi bu kararı vermekle  toplumu  bölgedeki ortamı normalleştirmek için atmış olduğu adımlarla  ister Azerbaycan isterse de Ermenistan SSC`ye ilişkisinde tam eşitlik  pozisyonnudan hareket ediyor. Aslında bu karar Ermenistan SSC`de ve Yukarı Karabağ Özerk Vilayeti`nde  meydana gelen kitlesel etnik  temizleme operasyonlarının  hazırlık süreci olmuştur. A.İ.Volski`nin hakimiyete gelmesinden az sonra DKÖV`nin 55 konut yerinden Azerilerin  silahları ellerinden alındı. Laçın-Gorus yolu  Ermenistan`dan getirilen  silahlar ermenilere dağıtıldı. 

A.İ.Volski zamanında Stepanakert`ten 12 bin Azeri çıkarıldı,3 gün içinde DKÖV müesseseleri Ermenistan  bakanlıkları ve resmi dairelerinin yönetimine verildi. Bu, SSCB Bakanlar Kurulu`nun 06 Mayıs 1989 yıl tarihli kararı ile yerine getirildi. Tüm ilçe parti kurulları  Ermenistan Komünist Partisi terkibine alındı. Azerbaycan bayrağı, blankı ve d. ortadan kaldırıldı. DKÖV arazisinde Ermenistab bayrağı ve simgesi yükseltildi. 

DKÖV`nin Ermenistan`a birleştirilmesi olayına ithaf edilmiş Artsah  Madalyonu ortaya çıktı.  13 hazlran 1989 yıl tarihinde  Halk İcraiye Komitesi`nin (Halk Yönetim Kurulu) tam ortam sağladığı bir zamanda Azerilerin yaşadıkları yerler kuşatılmaya başlatıldı. A.İ.Volski  yetkilerini kullanarak  Azerbaycan SSC Anayasası maddeelrini ihlal edir,Yukarı Karabağ`ı fiilen Azerbaycan SSC`ninden ayırıp aralarındaki ilişiye son verdi, cumhuriyetin  tüm merkezi parti ve   sovyet resmi dairelerinin DLÖV ile ilgili konulardan uzaklaştırılmasını gerçekleştirdi. Ayrıca A,İ,Volski özerk vilayetin  Ermensitan SSC ile ilişkielrinin gelişmesine, ortak müesseseelrin kurulmasına, yasadışı inşaat çalışmalarının yürütülmesine, antiazeri propagandasının güçlendirilemsine ortam sağladı. Halk İcraiye Komitesi faaliyeti zamanı  Stepanakert`te DKÖV`nin diğer ilçe ve köylerinde  yüzlerce  suç işlemi gerçekleştirldi. Azeriler A.İ.Volski`ye yardım için başvurdukta  o şöyle diyordu:` Çabuk buradan gidin. Durumumuzu daha da zorlaştırmayınız`.

Bu konuda A.İ.Volski`nin yardımcısı   ermeni temsilcisi R.Arakelov yazırdu: `1989 yılda A.İ.Volski kurulun durumunu dengeleyerek tekce sağalm  bir işi gerçekleştirmedi bunun yanısıra Yukarı Karabağ`ta durumu daha da zorlaştırdı ve Karabak Azerbaycan`ın ayrılmaz parçası olmaktan çıkarıldı.` Bu durumda  Stepanakert`te  sabotaj özellikli `Yukarı Karabağ halkından oluşan temsilcilerin toplantısı  yapıldı.  Toplantı  Yukarı Karabağ `ın Azerbaycan  terkibinde özerk vilayet  statusunu onaylamadığını,  vilayetin `bağımsız  birlik arazisi` olduğunu ve burada  Azerbaycan SSC Anayasası`nın yürürlüğünü kayb ettiğini beyan etmiştir.  Toplantı tarafından kurulan  Mili Şura (Milli Toplantı) dKÖV`nin tek  halk hakimiyeti ilan edildi. Bu davranış  fiilen  HİK yetkilerinin iptal edilemsine yömelik gayret  idi. 

Bu gerçekler  Azerbaycan`ın başkenti ve bütün bölgelerde büyük yankıya neden olup toplantılarda, kabul edilmiş başvurularda  HİK`nun yürürlükten  kaldırılması, DKÖV`de Azerbaycan`ın  egemen haklarının  sağlanması için  kesin önlemler  alınması talep edilirdi.  28 Kasım 1989 yıl tarihinde SSCB Yüksek Sovyeti  Azerbaycan demokrasi güçlerinin  ısrarcı istekleri üzerine  Yukarı Karabağ `ta HİK`nu yürürlükten kaldırdı. Vilayetin  yönetimi ile ilgili  SSCB  Yüksek Sovyeti  Özel  Kurulu  denetimi altında  Azerbaycan  SSC`nni Örgütsel  Kurulu görevlendirildi, fakat  merkez tarafından  kesin önlemler alınmamasındna dolayı  ermeniler tekrar  kışkırtıcı  harekete başaldılar. Ve sonuçta  Ermenistan SSC Yüksek Sovyeti  01 Aralık 1989 yıl tarihinde `Yukarı Karabağ`ı Ermenistan SSC`ye Birleştirmek Hakkında`karar kabul edildi.  15 Ocak 1990 yıl tarihinde SSCB Yüksek  Sovyeti Reyaset  Heyeti (Başbakanlık Kurulu) DKÖV`de ve  ana bölgelerde  olağanüstü durum ilan etti. 20 Ocak 1990 yıl tarihinde Bakü`de olağanüstü durum ilan edildi ve  Sovyet askerleri  şehri kuşatarak  halka divan tuttu. 22 mayıs 1990 yıl tarihinde  SSCB bakanlar Kurulu  özerk vilayetin  ekonomisini yönetim yetkisini tekrar Azerbaycan`a devretti.  30 Ağustos 1991 yıl tarihinde  Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Bağımsızlığı  Hakkında Anayasa kabul edildi. 

Azerbaycan Cumhuriyeti`nın Yukarı Karabağ Özerk Vilayeti`ni iptal etmesi hakkında  Azerbaycan Cumhuriyeti Kanunu ve bu kanunun yürürlük kazanması ile ilgili  Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti`nin kararı ve Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasına yapılan değişiklik ve tadilatlar hakkında 26 Kasım 1991 yıl tarihnde Azerbaycan Cumhuriyeti kanunu kabul edildi. Kanuna göre:` Karabak`ın dağlık bölgesinde  Azerbaycan Cumhuriyeti`nin  egemen haklarını tamamen restore etmek, kanuna aykırı organize edilen askerlerinden silahlarını almak, Azerbaycan Cumhuriyeti  vatandaşlarının  haklarını, özgürlük ve  şerefini  korumak,  uluslararası ilişkileri düzenleyerek gerekliğini  ele alarak; Azerbaycan halkının  iradesini göz önüne alarak karar alır:

1. Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasının 68.maddesinin 3. paragrafı, 104.maddenin 2.paragrafı, ` Azerbaycan Cumhuriyeti`nin devlet  bağımsızlığı hakkında` Anayasanın 4.maddesi ele alınarak  Azerbaycan Cumhuriyeti`nin DKÖV milli arazi gibi yürürlükten kaldıırlsın.

2. DKÖV`nin Kuurlması hakkında` Azerbaycan  Merkezi İcraiye  Komitesi`nin 07 Temmuz 1923 yıl tarihli karar ve `Yukarı Karabağ Özerk Vilayeti Hakkında` Azerbaycan SSC`nin 16 Haziarn 1981 yıl tarihli kanunu yürürlüğünü kaybetmiş sayılsın.