Azərbaycan Respublikası Qarabağ bölgəsi

1992-ci ilin yanvarın 30-da münaqişənin daha da şiddətləndiyi bir vaxtda artıq müstəqil respublikalar olan Ermənistan və Azərbaycan Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Müşavirəsinin (indiki ATƏT) Nazirlər Şurasının Praqada keçirilən toplantısında bu təşkilata üzv qəbul edilmişdir. Elə həmin toplantıda təşkilat Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə məşğul olmaq üçün regiona missiya göndərmək barədə qərar vermişdir. Həmin missiya münaqişə regionuna fevralın 13-də səfər edib. Bu, Dağlıq Qarabağ münaqişəsində sülhə nail olmaq üçün göstərilən ilk beynəlxalq təşəbbüs idi. Lakin missiya heç nəyə nail olmamış və erməni qüvvələrinin Dağlıq Qarabağın azərbaycanlılar yaşayan kəndlərində apardığı etnik təmizləmə davam etmişdir. Nəhayət 1992-ci ilin mart ayında münaqişənin dərinləşməsindən narahat olan ATƏM–in Helsinkidə keçirilən toplantısında Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması üzrə Minskdə konfrans keçirmək barədə qərar qəbul edilib. Minsk konfransı ilə bağlı Azərbaycan, Ermənistan, ev sahibi ölkə Belarus, habelə Çexoslovakiya (1993-dən Çexiya və Slovakiya), Fransa, Almaniya, İtaliya, Rusiya, İsveç, Türkiyə və ABŞ-ın (cəmi 12 ölkə) iştirakı ilə işçi format - Minsk Qrupu yaranmışdır. Sonralar Minsk konfransı çağırılmasa da, Minsk Qrupu Qarabağ münaqişəsində vasitəçilik təsisatı kimi formalaşdı. (1997-ci ildən qrupda ABŞ, Rusiya və Fransanın iştirakı ilə üçlü həmsədrlik institutu fəaliyyət göstərir).

Bu dövrdə ATƏM-in Dağlıq Qarabağ münaqişəsində sülhə nail olmaq üçün Minsk Konfransı çağırması İranın fəallaşması ilə müşaiyət olunmuşdur. Hər iki münaqişə tərəfi ilə quru sərhədlərinə malik olan İran Ermənistan və Azərbaycan prezidentləri arasında birbaşa danışıqlar təşəbbüsü ilə çıxış etmişdir. Bunun nəticəsi olaraq 1992-ci il mayın 7-də və 8-də Tehranda Azərbaycan və Ermənistan rəhbərlərinin (Yaqub Məmmədov və Levon Ter-Petrosyan) görüşü olmuşdur. İkigünlük müzakirələrin yekunu kimi Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həllinə dair birgə bəyanat qəbul olunub. Lakin Tehranda danışıqların getdiyi vaxtda erməni hərbi qüvvələrinin Şuşaya hücumu başlamışvə Tehran bəyannaməsinin qəbul edilməsinin ertəsi gün şəhər işğal olunmuşdur. 

1992-ci ilin yayında Qarabağda döyüşlər daha da şiddətlənmiş və iyun ayının 1-də Roma şəhərində ATƏM-in himayəsi altında Qarabağ nizamlanması üzrə ilk danışıqlar başlanmışdır. Müzakirələrdə Azərbaycan və Ermənistanla yanaşı, Minsk qrupunda təmsil olunan ölkələrin nümayəndələri iştirak etmişlər.  Bu format barədə razılıq həmin ilin martında ATƏM rəhbərliyinin Helsinki toplantısında əldə olunmuşdu. Ancaq Roma danışıqları heç bir nəticə verməmiş və hərbi əməliyyatların dayandırılmasına yönələn təşəbbüslər nəticəsiz qalmışdır.